नाशिक हे महाराष्ट्रातील एक प्रमुख शहर असून याचे ऐतिहासिक, धार्मिक आणि सांस्कृतिक महत्त्व अपार आहे. नाशिकला भेट दिल्यानंतर तुम्हाला इथल्या अनेक आकर्षक ठिकाणांची सफर करावीशी वाटेल. “नाशिकच्या १० अप्रतिम ठिकाणांचा शोध: एक अद्वितीय अनुभव” या ब्लॉगमध्ये आपण नाशिकमधील काही अनोख्या ठिकाणांची माहिती घेणार आहोत.
Table of Contents
१. पंचवटी
नाशिकमध्ये असलेल्या पंचवटीचे पौराणिक महत्त्व आहे. येथे श्रीराम, सीता आणि लक्ष्मण यांनी वनवासात वास्तव्य केले होते. येथे रामकुंड, सीतागुंफा आणि काळाराम मंदिर ही प्रमुख आकर्षणे आहेत. हिंदू धर्माच्या अनुयायांसाठी हे ठिकाण अत्यंत पवित्र मानले जाते. काळाराम मंदिराजवळ काही खूप जुने आणि बुलंद वटवृक्ष आहेत जे पाच वटवृक्षांपासून उगवलेले आहेत असे मानले जाते ज्यामुळे त्याचे नाव पंचवटी पडले. काळाराम मंदिर, कपालेश्वर मंदिर, गंगा-गोदावरी मंदिर, सुंदर नारायण मंदिर, टाळकुटेश्वर मंदिर, निळकंठेश्वर मंदिर, गोराराम मंदिर, मुरलीधर मंदिर, तिळभांडेश्वर मंदिर, बालाजी मंदिर, सांडव्याची देवी मंदिर, विठ्ठलमंदिर, पाताळेश्वर मंदिर, नारोशंकर मंदिर, रामकुंड, दुतोंडया मारुती, कार्तिकस्वामी मंदिर, काटयामारुती मंदिर, पंचमुखी हनुमान मंदिर, भद्रकाली मंदिर, कपुरथळा स्मारक अशी अनेक मंदिरे पंचवटी व सभोवतालच्या परिसरामध्ये गोदावरी नदीच्या दोन्ही तीरांवर आहेत. या मंदिरांमुळेच नाशिकला ‘’पश्चिम भारताची काशी ‘’असे म्हणले जाते.
२. त्र्यंबकेश्वर मंदिर
त्र्यंबकेश्वर हे ज्योतिर्लिंग असलेले एक प्रमुख शिव मंदिर आहे. येथील शिवलिंग त्रिशिराचे आहे. यामुळेच त्र्यंबकेश्वरचे धार्मिक महत्त्व विशेष आहे. नाशिकपासून साधारणतः २८ किलोमीटर अंतरावर असलेल्या या ठिकाणी शिवभक्तांनी नक्कीच भेट द्यावी. त्र्यंबकेश्वर हे बारा ज्योतिर्लिंगापैकी एक हिंदू तीर्थस्थान आहे. दहाव्या शतकातील शिलाहार राजा झंझ याने गोदावरी ते भीमा दरम्यानच्या बारा नद्यांच्या उगमस्थळी एकूण बारा शिवालये बांधली. त्यांतील एक हे शिवालय आहे. ब्रह्मगिरी पर्वताच्या निसर्गरम्य परिसरात वसलेले त्र्यंबकेश्वर हे तीर्थक्षेत्र असल्याने तेथे बाराही महिने भाविकांचा मोठा राबता असतो. श्रावण महिन्यात ही गर्दी अधिकच वाढते. श्रावणी सोमवारांना त्र्यंबकेश्वरी लक्षावधी भाविक हजेरी लावतात.
३. सुला वाईनरी
नाशिक हे “वाइन कॅपिटल ऑफ इंडिया” म्हणून ओळखले जाते. सुला वाईनरी हे वाईनप्रेमींसाठी स्वर्ग आहे. येथे तुम्ही विविध प्रकारच्या वाईन्सचा आस्वाद घेऊ शकता. तसेच, वाईनरीची सफर करून उत्पादन प्रक्रियेची माहिती घेऊ शकता.
४. अंजनेरी पर्वत
अंजनेरी पर्वत हा हनुमानाचा जन्मस्थान मानला जातो. म्हणूनच या किल्ल्याला ‘अंजनेरी’ नाव देण्यात आले. याच डोंगराच्या परिसरात हनुमान लहानाचे मोठे झाले असे समजले जाते. त्याचबरोबर येथे १०८ जैन लेणी आहेत. ‘सेरोपेजिया अंजनेरिका’ ही दुर्मीळ वनस्पती मात्र जगाच्या पाठीवर अन्यत्र कुठेही आढळत नाही ती अंजनेरी डोंगरावर आहे. येथे ट्रेकिंगसाठी योग्य अशी पायवाट आहे. निसर्गप्रेमी आणि ट्रेकर्ससाठी हे ठिकाण आदर्श आहे. शिखरावरून दिसणारा नजारा मनमोहक आहे.
५. पांडव लेणी
नाशिकमधील पांडव लेणी हे एक प्राचीन बौद्ध वास्तुशिल्प आहे. या लेण्यांमध्ये अनेक सुंदर कोरीवकाम आणि मूर्त्या आहेत. ही लेणी सुमारे २५०० वर्ष जुनी आहे. यामध्ये एकूण २४ लेण्या आहेत. काही लेण्या व त्यातील मूर्त्या चांगल्या स्वरुपात तर काही खंडीत स्वरुपात शिल्लक आहेत. बुध्दस्तुप, भिक्षूंची निवासस्थाने, बुध्दबोधिसविता, जैन तीर्थकर ऋषभदेवजी, वीर मणिभद्रजी, माता अंबिकादेवी यांच्या मूर्त्या, पाच पांडवसदृशमूर्त्या, भीमाची गदा, कौरव मूर्त्या, इंद्रसभा, देवादिकांच्या मूर्त्या या सर्व लेण्यात आहेत. मूर्त्यांची शिल्पकता वाखाणण्यासारखी आहे. पांडव लेणी हे इतिहासप्रेमी आणि वास्तुकलेच्या प्रेमींसाठी एक आदर्श ठिकाण आहे.
६. गंगापूर धरण
गंगापूर धरण हे नाशिकपासून काही अंतरावर असलेले एक प्रमुख पर्यटनस्थळ आहे. महाराष्ट्रातील पहिले मातीचे धरण म्हणून या धरणाची ओळख आहे. हे धरण गोदावरी नदीवर बांधण्यात आले आहे. हे धरण बांधण्यास १९४७ सुरुवात झाली आणि १९६५ ला बांधून पूर्ण झाले. या धरणाला एकूण ९ दरवाजे आहेत. या धरणाला दोन कालवे आहेत डावा कालवा आणि उजवा कालवा. या धरणातून मोठ्या प्रमाणात वीज निर्मिती केली जाते. धरणामध्ये बोट क्लब असल्यामुळे अनेक पर्यटक या ठिकाणाला आवर्जून भेट देतात व बोटिंगचा आनंद लुटतात. संध्याकाळी सूर्यास्त पाहण्यासाठी हे ठिकाण उत्तम आहे.
७. सोमेश्वर धबधबा
सोमेश्वर धबधबा हा नाशिकच्या गंगापूर जवळ वसलेला एक चित्तथरारक धबधबा आहे. हा महाराष्ट्रातील लोकप्रिय धबधब्यांपैकी एक आहे. दूधसागर धबधबा म्हणूनही ओळखला जाणारा सोमेश्वर धबधबा नाशिकमधील सर्वात आवडत्या पर्यटन स्थळांपैकी एक आहे . हा छोटा आणि सुंदर धबधबा पवित्र गोदावरी नदीवर तयार झाला आहे. धबधब्याची उंची 10 मीटर आहे आणि पावसाळ्यात हे ठिकाण अतिशय नयनरम्य बनते कारण येथे पाण्याचा प्रचंड प्रवाह असतो आणि आजूबाजूला बरीच हिरवळ असते. पावसाळ्यात येथे मोठ्या प्रमाणावर पर्यटकांची गर्दी पाहायला मिळते. तसेच हिवाळ्यातही पर्यटक येत राहतात.
८. नांदूर मध्यमेश्वर अभयारण्य
नांदूर मध्यमेश्वर अभयारण्य हे पक्षीप्रेमींसाठी स्वर्ग आहे. येथे अनेक दुर्मिळ पक्षी पाहायला मिळतात. येथे स्थानिक आणि स्थलांतरीत पक्षी हजारोंच्या संख्येने आढळत असल्यामुळे ते महाराष्ट्राचे भरतपूर म्हणून ओळखले जाते. हिवाळ्यात येथे स्थलांतरित पक्ष्यांचा मोठा थवा येतो. येथे मुग्धबलाक (ओपन बिल्ड स्टॉर्क), चित्रबलाक (पेंटेड स्टॉर्क), पाणकावळा, काळे कुदळे, खंडया, गाय बगळे, जांभळी पाणकोंबडी, राखी बगळा, पर्पल हेरॉन, युरेशियन कूट, हळद कुंकू बदक हे स्थानिक पाणपक्षी आढळतात. या जलाशयाच्या परिसरात जांभळी पाणकोंबडी मोठ्या प्रमाणावर आढळत असल्याने तिला नांदूर मध्यमेश्वरची राणी म्हणले जाते. तसेच येथे टिल, पोचार्ड, विजन, गडवाल, थापट्या, पिनटेल, गारगनी, कॉटन पिग्मी गूज ही विविध प्रकारची बदके हिवाळ्यात स्थलांतर करून येतात. त्याशिवाय गॉडविट, सॅंड पायपर (तुतवार), क्रेक, रफ, स्मॉल प्रॅटीनकोल हे दलदलीत आढळणारे स्थलांतरीत पक्षीसुद्धा येतात. पक्षी निरीक्षणासाठी हे ठिकाण आदर्श आहे. येथे मोठ्या प्रमाणावर जैव विविधता आढळत असल्यामुळे आणि येथे आढळणाऱ्या पक्ष्यांच्या प्रजातींची संख्या आणि स्थलांतराच्या काळात एकूण पक्ष्यांची संख्या हजारोंच्या घरात असल्यामुळे जागतिकदृष्ट्या हे महत्त्वाचे स्थळ आहे.
९. सप्तश्रृंगी देवी मंदिर
सप्तश्रृंगी देवी मंदिर हे नाशिक जिल्ह्यातील प्रमुख शक्तिपीठ आहे. सप्त पर्वतरांगेत वसलेले हे मंदिर देवीच्या भक्तांसाठी विशेष महत्त्वाचे आहे. आदिशक्तीचे हे मूळ स्थान आहे असे मानले जाते. देवीचे अठराभुजा सप्तशृंग रूप येथे पहावयास मिळते. ही देवीची मूर्ती स्वयंभू आहे. येथील गाभाऱ्याला शक्तिद्वार, सूर्यद्वार आणि चंद्रद्वार असे तीन दरवाजे आहेत. या तिन्ही दरवाजातून देवीचे दर्शन घडते. येथे नवरात्रोत्सव मोठ्या उत्साहात साजरा केला जातो. देवीची मूर्ती ९ फुट उंच असून ती पूर्णपणे शेंदुराने लिंपली आहे. येथे भाविक मोठ्या प्रमाणात देवीच्या दर्शनासाठी खूप लांबून लांबून येतात.
१०. काळाराम मंदिर
काळाराम मंदिर हे नाशिकामधील पंचवटी येथे काळ्या दगडात बांधलेले सुप्रसिद्ध मंदिर आहे. गोपिकाबाई पेशवे यांच्या आदेशानुसार पेशव्यांचे सरदार रंगराव ओढेकर यांनी हे मंदिर १७७८-१७९० मध्ये बांधले. मंदिरावरील कोरीवकाम पाहण्यासारखे आहे. मंदिरासमोर भव्य सभामंडप आहे. मंदिराची संपूर्ण बांधणी काळ्या पाषाणात असून बांधकामाची शैली नागर आहे. मंदिरातील श्रीरामाची मूर्तीही काळ्या दगडातीलच आहे. म्हणूनच त्याला काळाराम असे म्हणतात. अनेक भाविक या मंदिरास दर वर्षी येतात, तसेच पर्यटक ही या मंदिराला आवर्जून भेट देतात.
FAQs:
१. नाशिकमध्ये कोणती प्रमुख धार्मिक स्थळे आहेत?
A: नाशिकमध्ये त्र्यंबकेश्वर मंदिर, पंचवटी, सप्तश्रृंगी देवी मंदिर ही प्रमुख धार्मिक स्थळे आहेत.
२. नाशिकमध्ये कोणते नैसर्गिक स्थळे आहेत?
A: नाशिकमध्ये दुधसागर धबधबा, अंजनेरी पर्वत, गंगापूर डॅम ही प्रमुख नैसर्गिक स्थळे आहेत.
३. नाशिकमध्ये वाईनरी अनुभव कसा असतो?
A: नाशिकमध्ये सुला वाईनरी हे एक प्रसिद्ध वाईनरी आहे. इथे तुम्हाला वाईन बनवण्याच्या प्रक्रियेचा अनुभव घेता येतो आणि विविध प्रकारच्या वाईन्सचा आस्वाद घेता येतो.
४. नाशिकमध्ये ट्रेकिंगसाठी कोणते ठिकाणे आहेत?
A: नाशिकमध्ये अंजनेरी पर्वत हे एक प्रसिद्ध ट्रेकिंग ठिकाण आहे.
५. नाशिकमध्ये इतिहासप्रेमींसाठी कोणते ठिकाण आहे?
A: नाशिकमध्ये पांडव लेणी हे एक प्राचीन बौद्ध वास्तुशिल्प आहे जे इतिहासप्रेमींसाठी आदर्श ठिकाण आहे.
नाशिक हे फक्त धार्मिक नव्हे तर ऐतिहासिक, सांस्कृतिक आणि निसर्गरम्य स्थळांमुळे देखील पर्यटकांचे आकर्षण आहे. नाशिकच्या या १० अप्रतिम ठिकाणांचा शोध घेताना तुम्हाला एक अद्वितीय अनुभव येईल. नाशिकची सफर तुमच्या आयुष्यात एक अविस्मरणीय अध्याय ठरेल याची खात्री आहे. तर मग वाट कसली पाहत आहात? लगेच नाशिकला भेट देऊन या आणि या अद्वितीय अनुभवांचा आनंद घ्या.